Οι Καταραμένοι
★★☆☆☆ (The Damned, Ιταλία, 2024, 88’)
Σκηνοθεσία: Ρομπέρτο Μινερβίνι
Ηθοποιοί: Ρενέ Σόλομον, Τζερεμάια Κναπ, Νόα Κάρλσον, Τιμ Κάρλσον
Η πρώτη μυθοπλαστική ταινία του Ρομπέρτο Μινερβίνι («What You Gonna Do When the World’s on Fire?», 2018, 123’) είναι ένα κινηματογραφικό υβρίδιο που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ. Ο Ιταλός δημιουργός, γνωστός κυρίως για τα ντοκιμαντέρ του τα οποία συχνά «φλερτάρουν» με τη μυθοπλασία, αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας στρατιωτών των Βορείων το 1862 εν μέσω του αμερικανικού εμφυλίου. Καθώς διασχίζουν μια αχαρτογράφητη περιοχή στις εσχατιές της Δύσης μέσα σε ένα απόκοσμο, ομιχλώδες τοπίο οι άντρες βυθίζονται σε έναν χώρο όπου τα όρια ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, την ηθική και τη βαρβαρότητα, γίνονται ασαφή. Η αποστολή τους εκτροχιάζεται, το αρχικό νόημα της πορείας χάνεται και οι στρατιώτες βρίσκονται αντιμέτωποι με υπαρξιακά και ηθικά διλήμματα που δοκιμάζουν την πίστη και την αφοσίωσή τους.
Ο Μινερβίνι χρησιμοποιεί την κάμερά του ως εργαλείο ντοκιμαντερίστικης καταγραφής, επιχειρώντας να απογυμνώσει το έργο από το μυθοπλαστικό στοιχείο και να προσδώσει έναν ακατέργαστο ρεαλισμό. Μέσα από αυτή την εξαντλητική παρατήρηση της καθημερινότητας των στρατιωτών σκιαγραφεί το τοπίο του πολέμου όχι με μάχες (λιγοστές μέσα στη ταινία) και ηρωισμούς, αλλά με πορείες, κατασκηνώσεις και περιπολίες. Η ζωή των αντρών κυριαρχείται από ανία, σιωπή και τη διαρκή προσμονή ενός αναπόφευκτου θανάτου. Σε αυτή τη «βαρετή πορεία» βρίσκεται και η ουσία του φιλμ: η ματαιότητα του πολέμου, η επίγνωση ότι το τέλος μπορεί να φτάσει απροειδοποίητα μέσα στην πιο συνηθισμένη στιγμή.
Η μέθοδος του Μινερβίνι φέρει μεταμοντέρνα στοιχεία και ακουμπά στο Historically Informed Presentism: το σκηνικό και τα κοστούμια τοποθετούν την ιστορία στο παρελθόν, ενώ η γλώσσα, η κινησιολογία και η κινηματογράφηση δίνουν την αίσθηση ενός πολέμου που θα μπορούσε να διεξάγεται σήμερα. Ετσι ενισχύεται το διαχρονικό μήνυμα ότι οι πόλεμοι, ανεξαρτήτως εποχής, γεννούν τις ίδιες αγωνίες, τον διχασμό και την ίδια ματαιότητα. Ωστόσο το φιλμ δεν καταφέρνει να αναλύσει ουσιαστικά τα μηνύματά του. Μένει στην απλή διαπίστωση ότι ο πόλεμος είναι ανιαρός, βάναυσος και άσκοπος, χωρίς να προσφέρει περαιτέρω εμβάθυνση. Συχνά αφήνει μια αίσθηση επιτήδευσης, σαν άσκηση ύφους, κάτι που ενισχύεται και από την αδυναμία του σεναρίου να σκιαγραφήσει τους χαρακτήρες και να επιτύχει μια αφηγηματική ροή. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν στιγμές που η ταινία καταφέρνει να αποδώσει μια πιο ανθρώπινη διάσταση, ξεφεύγοντας από την απλή παρατήρηση και φωτίζοντας πτυχές της ζωής του κάθε στρατιώτη. «Οι καταραμένοι» απέσπασαν το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο τμήμα «Ενα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Κανών.
*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (22-08-2025)
