Ποιητική του Κήπου: Δοκίμιο για τους περίφρακτους τόπους

Γιάννης Παρασκευόπουλος: “Ποιητική του Κήπου: Δοκίμιο για τους περίφρακτους τόπους

”

Εκδόσεις: Ροπή
Σελ: 424

Το βιβλίο του Γιάννη Παρασκευόπουλου «Ποιητική του κήπου: Δοκίμιο για τους περίφρακτους τόπους» (σελ. 424), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροπή, αποτελεί ένα από τα πιο περιεκτικά έργα για την έννοια του κήπου. Πρόκειται για ένα βαθύ και πολυεπίπεδο στοχαστικό δοκίμιο το οποίο εντάσσει τον κήπο σε φιλοσοφικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο, όχι ως απλό τόπο αναψυχής, αλλά ως πεδίο νοηματοδότησης, συμβολισμών και υπαρξιακού στοχασμού.

Το δοκίμιό του δεν είναι «στεγνό» ή ακαδημαϊκό, αλλά έντονα ποιητικό και στοχαστικό. Ο Γιάννης Παρασκευόπουλος στοχάζεται πάνω στον κήπο ως πανανθρώπινη ιδέα, ως έναν τόπο που εμπεριέχει πνευματικότητα και, παρότι περιφραγμένος, υπερβαίνει τα σύνορα, εγκλείοντας μέσα του μια ζωή αιώνων που διατρέχει Ανατολή και Δύση. Ο συγγραφέας μάς προσκαλεί σε έναν περίπατο όχι μόνο χωρικό, αλλά και πνευματικό. Περιδιαβαίνοντας την παγκόσμια ιστορία, νιώθουμε σαν να περπατάμε κι εμείς στους κήπους που δημιούργησαν οι πολιτισμοί ανά τους αιώνες. Ο Παρασκευόπουλος αναπτύσσει τη θέση ότι ο κήπος, ενώ είναι εξ ορισμού ένας περίκλειστος και σχεδιασμένος χώρος, παραμένει ταυτόχρονα ένα άνοιγμα, ένα εσωτερικό τοπίο, ένα πεδίο αναμέτρησης του ανθρώπου με το «θείο».

Η γραφή του ισορροπεί εξαίσια ανάμεσα σε μια γλώσσα ρέουσα, γεμάτη φιλοσοφικές προεκτάσεις, και σε μια λεπτομερή ιστορική αναδρομή στον χώρο και τον χρόνο. Ο λόγος του είναι μεστός, λυρικός, αλλά και προσιτός, διαποτισμένος από λογοτεχνικές αναφορές και συνοδευόμενος από πλούσια βιβλιογραφία (και ένα υπέροχο έγχρωμο 16σέλιδο παράρτημα φωτογραφιών). Από τον Κήπο της Εδέμ έως τους ζεν κήπους της Ιαπωνίας, από τη διαμόρφωση και τη μεταβολή της έννοιας του κήπου στην Αναγέννηση μέχρι τους τόπους ταφής και τη σημασία του κήπου στο Ισλάμ, ο συγγραφέας κατορθώνει να συμπυκνώσει πλήθος ύλης και να ανασυνθέσει τον κήπο ως οικουμενικό σύμβολο. Μέσα από αυτή την παγκόσμια διαδρομή, ο κήπος αποκτά ψυχή και μετατρέπεται σε μικρογραφία όχι μόνο της κάθε εποχής, αλλά και του κόσμου ολόκληρου. Για τον συγγραφέα, ο κήπος είναι πρωτίστως αντικείμενο ιστορικής εξερεύνησης: πώς η έννοιά του μεταλλάχθηκε μέσα στους αιώνες και πώς, από σύμβολο θρησκευτικό, μετατράπηκε σταδιακά σε χώρο περισυλλογής και, στις μέρες μας, σε ένα οριοθετημένο καταφύγιο δροσιάς στο αστικό τοπίο, χωρίς να έχει χάσει, με έναν τρόπο, τη μεταφυσική του διάσταση ως «παράδεισος» μέσα στο τσιμέντο. Ο κήπος, φυσικός ή τεχνητός, εμπεριέχει πλήθος εννοιών· ξεπερνά την απλή αισθητική ευχαρίστηση και «αγγίζει» βαθύτερα, υπαρξιακά και πολιτισμικά ερωτήματα.

Ηδη από την εισαγωγή, ο συγγραφέας θέτει σταθερά θεμέλια για τον αναγνώστη, προετοιμάζοντάς τον για τη στοχαστική πορεία που θα ακολουθήσει στα επόμενα κεφάλαια. Εξηγεί πως ο κήπος αποτελεί παγκόσμιο δημιούργημα, παρόν σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, βασισμένος σε τρία θεμελιώδη στοιχεία: τα φυτά, το νερό και τα ορυκτά. Θέτοντας αυτή τη βάση, οικοδομεί μια γέφυρα προς την ιστορική αναδρομή που ακολουθεί. Ιδιαίτερα ξεχωρίζουν τα κεφάλαια που εστιάζουν στην έννοια του κήπου στην Ανατολή. Εκεί, ο αναγνώστης οδηγείται σε μια βαθιά εξερεύνηση τόπων και εννοιών που πιθανώς δεν είχε ποτέ ξανασυναντήσει. Η Ανατολή και η Δύση, όπως διαφαίνεται, συνδέονται πολύ βαθύτερα απ’ όσο συνήθως πιστεύουμε. Ο Παρασκευόπουλος φωτίζει την πνευματική διάσταση του κήπου ως χώρου περισυλλογής και υπαρξιακής συνάντησης, εκεί όπου η φύση παύει να είναι διακοσμητική και αποκτά κοσμοθεωρητικό βάθος.

Η «Ποιητική του κήπου» μοιάζει τελικά με έναν οδηγό, έναν χάρτη που καθοδηγεί τον αναγνώστη να αντιληφθεί την έννοια του κήπου, να τον καλλιεργήσει τόσο έξω όσο και μέσα του και να ανακαλύψει σ’ αυτόν ένα καταφύγιο. Οι «Περίφρακτοι τόποι», όπως τιτλοφορείται το δοκίμιο, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου παύουν να υψώνουν φράγματα ανάμεσα στον αναγνώστη και τον κήπο. Ο Παρασκευόπουλος «γκρεμίζει» αυτά τα όρια και μας προσκαλεί να περιδιαβούμε μαζί του στους κήπους της Ιστορίας. Δεν πρόκειται απλώς για μια ακαδημαϊκή καταγραφή ιστορικών και πολιτισμικών προσεγγίσεων, αλλά για μια βαθιά προσωπική περιδιάβαση. Ενα στοχαστικό ταξίδι σε τόπους υπαρκτούς και συμβολικούς, που φωτίζουν τη σχέση μας με τον κόσμο, τη φύση και τον ίδιο μας τον εαυτό.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (26-06-2025)