Διαβάζοντας τη Λολίτα στην Τεχεράνη
★★½☆☆☆ (Reading Lolita in Tehran, Ισραήλ, Ιταλία, 2024, 108’)
Σκηνοθεσία: Εραν Ρικλίς
Ηθοποιοί: Γκολσιφτέχ Φαραχανί, Ζαρ Αμίρ Εμπραχίμι, Μίνα Καβανί, Μπαχάρ Μπεϊχάγκι
Βασισμένη στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Αζάρ Ναφίσι, που εκδόθηκε πριν από είκοσι χρόνια και σκηνοθετημένη από το Ισραηλινό σκηνοθέτη Έραν Ρικλής, ο οποίος κατά το παρελθόν είχε επικρίνει την κατάληψη παλαιστινιακών εδαφών από τους Ισραηλινούς («Lemon Tree», 2008), με ένα καστ Ιρανών ηθοποιών, που σε όλες τους έχει απαγορευτεί η είσοδος στη χώρα τους, η ταινία «Διαβάζοντας τη Λολίτα στην Τεχεράνη» παραμένει δυστυχώς τραγικά επίκαιρη και μας θυμίζει το συνεχόμενο αγώνα των γυναικών του Ιράν για απελευθέρωση.
Καθώς οι ισλαμικές ομάδες ηθικής πραγματοποιούν αυθαίρετες επιδρομές στην Τεχεράνη και οι φονταμενταλιστές καταλαμβάνουν τα πανεπιστήμια, η Αζάρ Ναφίσι, μια παθιασμένη με τη λογοτεχνία δασκάλα, συγκεντρώνει κρυφά έξι μαθήτριές της για να διαβάσουν απαγορευμένα δυτικά κλασικά έργα. Ασυνήθιστες στο να εκφράζουν την άποψή της, σύντομα βγάζουν τα πέπλα της και οι ιστορίες της συνυφαίνονται με τα μυθιστορήματα που διαβάζουν. Οι μαθήτριές της τολμούν να ονειρεύονται, να ελπίζουν και να αγαπούν, και εμείς παρακολουθούμε την πολυπλοκότητα της ζωής των ατόμων που αντιμετωπίζουν πολιτική, ηθική και προσωπική πολιορκία.
Η ταινία του Ρικλής αν και προσεγγίζει τα ζητήματα της καταπίεσης, του αυταρχισμού και της βίας με την απαραίτητη προσοχή, χωρίς να καταφύγει σε εύκολους μελοδραματισμούς δεν καταφέρνει να ξεφύγει από μια καλοδουλεμένη αλλά συμβατική και προβλέψιμη αφήγηση που αδυνατεί να δώσει διάσταση και να εξερευνήσει σε βάθος το αντίκτυπο που έχει το Ισλαμικό καθεστώς στις ζωές των πρωταγωνιστριών. Οι χαρακτήρες μένουν σχηματικοί, υπηρετώντας περισσότερο την εξέλιξη της ιστορίας, χωρίς να αποκτούν πλήρη υπόσταση, ενώ πολλές φορές οι διάλογοι τείνουν στην υπερβολή με μια συνεχής επανάληψη. Το Ιράν της δεκαετίας του ’80 και η μετάβασή του σε ένα θεοκρατικό κράτος, σκιαγραφείται ικανοποιητικά όμως καθώς για ευνόητους λόγους δεν μπορούσαν να γίνουν γυρίσματα στο Ιράν, το μεγαλύτερο μέρος γυρίστηκε στην Ιταλία και στα στούντιο της Τσινετσιτά. Μια αναγκαιότητα που κάποιες στιγμές γίνεται αισθητή και αφαιρεί από την αυθεντικότητα που προσπαθεί να προσδώσει η ταινία.
Η δύναμη του έργου τελικά κρύβεται κυρίως στις μικρές στιγμές του: στις συναντήσεις των γυναικών στη λέσχη βιβλίου όπου κρυφά διαβάζουν και συζητούν, όχι μόνο για τη λογοτεχνία αλλά και για τις ίδιες τις ζωές τους. Εκεί, μέσα από την ανάγνωση, απελευθερώνονται, ελπίζουν σε μια αλλαγή, συνειδητοποιούν ποιες είναι και πως μπορούν να αντισταθούν. Η λογοτεχνία αποκτά την διάσταση της αντίστασης, διαλύει τα σύνορα, όπως επιχειρεί και η ίδια η ταινία, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε λιγότερο αποτελεσματικά.
*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (25-09-2025)
