Το Αγόρι και ο Ερωδιός
★★★★☆ (The Boy and the Heron, Ιαπωνία, 2023, 124’)
Σκηνοθεσία: Χαγιάο Μιγιαζάκι
Με τις φωνές των: Σόμα Σαντόκι, Μασάκι Σούντα, Εμιόν, Γιοσίνο Κιμούρα
Ένας από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες όλων των εποχών, ιδρυτής του γνωστού Studio Ghibli, o Ιάπωνας σκηνοθέτης anime Χαγιάο Μιγιαζάκι («Ταξίδι στη Χώρα των Θαυμάτων», «Το Κινούμενο Κάστρο»), σκηνοθετεί έπειτα από δέκα χρόνια απουσίας, την τελευταία ταινία του κλείνοντας έτσι μια κινηματογραφική καριέρα πενήντα χρόνων.
Ο σκηνοθέτης αφηγείται την ιστορία του Μάχιτο, ενός νεαρού αγοριού, που κατά την διάρκεια του Πολέμου του Ειρηνικού η μητέρα του σκοτώνεται. Ο πατέρας του Σόιτσι (ιδιοκτήτης εργοστασίου πυρομαχικών), παντρεύεται την αδερφή της εκλιπούσας συζύγου του, Νατσούκο και μετακομίζουν όλοι μαζί στο πατρικό της σπίτι στην εξοχή. Εκεί ο Μάχιτο θα γνωρίσει έναν ερωδιό και μαζί θα διεισδύσουν σε έναν καινούργιο κόσμο πολύ διαφορετικό από τον δικό μας.
Βασισμένος στις προσωπικές του εμπειρίες και τα παιδικά του χρόνια που σημαδεύτηκαν από την κόλαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και την ήττα της Αυτοκρατορικής Ιαπωνίας, ο Μιγιαζάκι παραδίδει ένα έργο βαθιά ανθρώπινο, γεμάτο συμβολισμούς που έχει ως κύριες θεματικές την απώλεια, τον πόνο, την θλίψη και πως ένα παιδί μπορεί να διαχειριστεί όλα τα παραπάνω νιώθοντας συνεχώς την μητρική απουσία. Τοποθετώντας την ιστορία του όπως συνηθίζει στην εξοχή με την φύση να κυριαρχεί, ο σκηνοθέτης δημιουργεί το δικό του ξεχωριστό σύμπαν, όπου δυο κόσμοι συνυπάρχουν: ο κόσμος που γνωρίζουμε όλοι μας και μοιάζει να «εξαφανίζεται» λόγω του πολέμου και ένας παράλληλος κόσμος «κρυμμένος» κάτω από την επιφάνεια του δικού μας. Ένας κόσμος διαφορετικά χτισμένος, όπου η μαγεία κυριαρχεί και κάτοικοί του είναι αλλόκοτα πλάσματα (ανθρωπόμορφοι παπαγάλοι, πελεκάνοι που μιλάνε). Ο Μάχιτο εισέρχεται σε αυτό το παράλληλο σύμπαν και μέσω του ταξιδιού του αποκτά φίλους, επουλώνει τις πληγές του και καταφέρνει να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του.
Ο Ιαπωνικός τίτλος της ταινίας που μεταφράζεται στα αγγλικά «Πως ζεις;», είναι αναφορά στο ομότιτλο βιβλίο του Genzaburo Yoshino, συνοψίζει εξαιρετικά την θεματική της και το ερώτημα που γεννάται μέσα από τα γεγονότα, ένα ερώτημα που δεν αναφέρεται μόνο στο πως ο Μάχιτο μπορεί να ζήσει χωρίς την μητέρα του αλλά πως θα επιλέξει να ζήσει από εδώ και πέρα: θα ζήσει μια ζωή που η θλίψη και η απώλεια θα τον κατατρώει διοχετεύοντας τον θυμό του στους γύρω του ή θα πορευτεί προς τα μπροστά; Αναλύοντας περαιτέρω την ταινία και διεισδύοντας στα πολλαπλά επίπεδα που την συνθέτουν το ερώτημα του Μιγιαζάκι εκτείνεται πέρα από τον πρωταγωνιστή του. Είναι ένα ερώτημα πανανθρώπινο που έχει να κάνει με το πως επιλέγουμε να ζήσουμε εμείς οι ίδιοι. Τι κόσμο θέλουμε να χτίσουμε ως άνθρωποι; Έναν κόσμο ειρηνικό που συνυπάρχουμε ή έναν κόσμο που επικρατεί η σύγκρουση, ο πόλεμος και η δυστυχία;
Η ταινία του Μιγιαζάκι, μέσα από το εξαιρετικά λεπτομερές σχέδιο, τα πολύχρωμα κάδρα του και την εξαιρετική μουσική του Τζο Χισαΐσι αποτελεί ένα έργο πολύπλοκο, με διαφορετικές αναγνώσεις που προσπαθεί να θέσει ερωτήματα χωρίς να δώσει άμεσες απαντήσεις αλλά ωθεί τον θεατή να αναρωτηθεί για την ζωή του και ποιος είναι ο σκοπός της παρουσίας του σε αυτό τον πλανήτη. Το μόνο μελανό σημείο της ταινία είναι η ανάγκη του σκηνοθέτη να «στριμώξει» πολλές θεματικές δημιουργώντας το γνώριμο σύμπαν του, χωρίς όμως την απαραίτητη στιβαρή αφήγηση που συναντάμε στις προηγούμενες ταινίες του, νιώθοντας κάποιες φορές ότι η ιστορία τρέχει πολύ γρήγορα απλουστεύοντας μερικά αφηγηματικά στοιχεία. Ο Μιγιαζάκι «αποχαιρετά» το κοινό του με μια ταινία που υμνεί την ειρήνη δίνοντας μας στο τέλος την ελπίδα ότι όλα μπορούν να αλλάξουν σε αυτό τον κόσμο αρκεί να το επιλέξουμε.
*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (01-02-2024)
