Δεν Είμαι Εγώ

★★★★☆ (It's Not Me, Γαλλία, 2024, 41’)

• Σκηνοθεσία: Λεός Καράξ

• Ηθοποιοί: Ντενί Λαβάν, Κατερίνα Γιούσπινα, Νάστια Γκολούμπεβα Καράξ

Ο Λεός Καράξ, ένας από τους σημαντικότερους και πιο αντισυμβατικούς σύγχρονους Γάλλους σκηνοθέτες, γνωστός για ταινίες όπως το «Οι εραστές της γέφυρας» (1991, 125΄), «Holy Motors» (2012, 116΄) και το πρόσφατο «Annette» (2021, 140΄), επιστρέφει με ένα 40λεπτο πειραματικό φιλμ, το οποίο αρχικά προοριζόταν για μια έκθεση στο Κέντρο Πομπιντού, που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Η έκθεση θα έφερε τον τίτλο: «Πού βρίσκεσαι, Λεός Καράξ;» και ο ιδιοσυγκρασιακός δημιουργός απάντησε με το φιλμ του που έχει τίτλο «Δεν είμαι εγώ». Πρόκειται για ένα αποσπασματικό, εσωστρεφές έργο, που λειτουργεί ως αυτοβιογραφία αλλά και ταυτόχρονα ως η αποδόμησή της. Είναι ένα κινηματογραφικό δοκίμιο που ανασύρει στην επιφάνεια τους υπαρξιακούς προβληματισμούς του Καράξ.

Το έργο του Καράξ είναι ένα κολάζ κινηματογραφικών εικόνων: από τον «Δεσμώτη του ιλίγγου» (1958, 128΄) του Αλφρεντ Χίτσκοκ μέχρι τον Μουρνάου και αποσπάσματα από τις δικές του ταινίες, όλα αναμειγνύονται με προσωπικές στιγμές από το αρχείο του, αλλά και με υλικό από πολιτικές ομιλίες, όπως του Πούτιν ή ακόμα κι από τη ναζιστική συγκέντρωση του 1939 στη Madison Square Garden. Η ταινία είναι βαθιά επηρεασμένη από το «Histoire(s) du cinema» (1988-1998, 266΄) του Ζαν-Λικ Γκοντάρ και λειτουργεί ταυτόχρονα ως φόρος τιμής στον μεγάλο Γάλλο κινηματογραφιστή. Μονταρισμένο με μια ποιητική συνέχεια, το φιλμ χαρακτηρίζεται από τεράστιους τίτλους, έντονα εφέ, γρήγορα κοψίματα και μια συνειρμική γραφή που ξετυλίγεται με εντυπωσιακή φυσικότητα. Ολα αυτά συνδέονται αριστοτεχνικά με μια πλούσια ηχητική μπάντα, όπου μουσικές, προσωπικές αφηγήσεις και διάλογοι από ταινίες περιπλέκονται μεταξύ τους, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα, άλλοτε απειλητική, άλλοτε αινιγματική, αλλά πάντα φορτισμένη. Αυτή η οπτικοηχητική σύνθεση καταλήγει να παράγει ένα βαθύτερο νόημα, που δεν προκύπτει μόνο από την εικόνα ή τον ήχο, αλλά από την οργανική συνύπαρξή τους.

Το δοκίμιο του Καράξ μοιάζει περισσότερο με ένα ημερολόγιο εικόνων, αποσπασμάτων από τη ζωή, την ιστορία, το σινεμά. Ολα αυτά συνθέτουν ένα κινηματογραφικό παιχνίδι, μέσα από το οποίο αναδύονται θεμελιώδη ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης: οι ενοχές, το πένθος, η κοινωνία που καταρρέει, το σινεμά που «πεθαίνει» και χάνει ένα μέρος της δύναμής του. Ο Καράξ συνδυάζει αυτά τα ζητήματα με τα δικά του βιώματα: τις ενοχές του ως πατέρα, την εμμονή του με το σινεμά των περασμένων εποχών, τη βαθιά προσωπική σχέση του με την εικόνα. Το φιλμ είναι, ουσιαστικά, μια απόπειρα αυτοεξερεύνησης. Γιατί επιμένει να κάνει σινεμά; Γιατί συνεχίζει να δημιουργεί, ακόμα κι όταν νιώθει πως δεν έχει νόημα; Στην οθόνη αποκαλύπτει την ευαλωτότητά του, την αποδέχεται και την ενσωματώνει. Και με αυτόν τον τρόπο, συνεχίζει να πορεύεται.

Το «Δεν είμαι εγώ» είναι μια χαοτική ταινία, όπως άλλωστε και το ίδιο το σινεμά του Λεός Καράξ. Είναι ασαφές, ρευστό, και για θεατές που δεν έχουν προηγούμενη επαφή με το έργο του ίσως φανεί ακατανόητο. Ισως, με την πάροδο του χρόνου, να χαρακτηριστεί ως ένα αυτάρεσκο και αδιέξοδο εγχείρημα, μια απόπειρα να αγγίξει το πολυεπίπεδο έργο του Γκοντάρ χωρίς να το φτάνει. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, το «Δεν είμαι εγώ», μέσα στην ασάφειά του, καταφέρνει να είναι απολύτως σαφές. Μιλά για την εποχή του, συνομιλεί με αυτήν, και με τον δικό του εσωτερικό, υπαρξιακό τρόπο, αφήνει ένα αποτύπωμα προσωπικής αλήθειας. Και αυτό, ίσως, είναι τελικά και το πιο πολιτικό σχόλιό του.

*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (22-05-2025)