Norah
★★★☆☆ (Σαουδική Αραβία, 2024, 94’)
Σκηνοθεσία: Ταουφίκ Αλζαιντί
Ηθοποιοί: Γιακούμπ Αλφαρχάν, Αμπντουλάχ Αλσάνταν, Μαρία Μπαχράουι
Το «Norah», η πρώτη ταινία από τη Σαουδική Αραβία που επιλέχθηκε για προβολή στο Φεστιβάλ των Κανών (στο τμήμα «Ενα Κάποιο Βλέμμα») έπειτα από 77 χρόνια, είναι ένα έργο που τολμά να μιλήσει για την εποχή του, τη χώρα του, τη βαθιά ριζωμένη κοινωνική δομή, για την τέχνη που παραμένει αποκλεισμένη και δαιμονοποιημένη και για τη θέση της γυναίκας, που συνεχίζει να καταπιέζεται και να στερείται βασικών δικαιωμάτων.
Η ιστορία εκτυλίσσεται στα μέσα της δεκαετίας του 1990, σε μια περίοδο όπου η τέχνη στη Σαουδική Αραβία ήταν εξοστρακισμένη από τον δημόσιο χώρο. Το φιλμ ακολουθεί τη Νόρα, μια έφηβη ορφανή που ζει σε ένα απομονωμένο χωριό, όπου κυριαρχούν η θρησκευτική επιτήρηση και η πατριαρχική εξουσία. Η άφιξη του νέου δασκάλου, του ήπιου και εσωστρεφούς Νάντερ, ενός άνδρα με παρελθόν στον χώρο της τέχνης, πυροδοτεί ένα ανεπαίσθητο, αλλά βαθιά καθοριστικό ρήγμα στην αυστηρή καθημερινότητα του χωριού.
Με λεπτότητα και μια γαλήνια ησυχία, ο Ταουφίκ Αλζαΐντι ξεδιπλώνει την ιστορία του, εστιάζοντας στους δύο κεντρικούς χαρακτήρες. Μέσα από τη σιωπή και την παρατήρηση των βλεμμάτων τους, καταφέρνει να προσδώσει έναν υπόγεια επαναστατικό τόνο, μιλώντας για καίρια ζητήματα χωρίς να επιδιώκει τη σύγκρουση. Τα υπέροχα πλάνα του Σον Χάρλεϊ Λι, με φως θερμό αλλά γεμάτο σκιές, ισορροπούν ανάμεσα στην εσωτερική προσπάθεια της Νόρα για απελευθέρωση και στο σκοτάδι που την περιβάλλει και προσπαθεί να τη συγκρατήσει. Για τον Ταουφίκ Αλζαΐντι, η σιωπή και η εσωτερικότητα λειτουργούν ως όπλα αντίστασης απέναντι στην καταπίεση. Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, όταν η ίδια σου η ζωή κινδυνεύει αν μιλήσεις, αν τολμήσεις να εκφράσεις ενδιαφέρον για την τέχνη, πόσο μάλλον αν είσαι γυναίκα; Η σιωπή στο έργο είναι υπόκωφη, αλλά ισχυρή. Μέσα από αυτήν δεν αναδύονται μόνο η μοναξιά και η απομόνωση, αλλά και μια βαθιά, ουσιαστική επικοινωνία ανάμεσα στη Νόρα και τον Νάντερ.
Η σχέση των δυο πρωταγωνιστών δεν είναι ένα τυπικό ειδύλλιο μεταξύ δύο ερωτευμένων. Αντίθετα, πρόκειται για μια βαθύτερη σύνδεση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που, ο καθένας για τους δικούς του λόγους, είναι εγκλωβισμένος σε μια κοινωνία που δεν τον αποδέχεται. Μέσα από τη σχέση τους, έρχονται στην επιφάνεια οι κρυφές τους επιθυμίες· αναγνωρίζουν ο ένας στον άλλον τον καταπιεσμένο εαυτό τους και ενθαρρύνονται να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Ξυπνά μέσα τους η ανάγκη να ζήσουν αλλιώς.
Παρότι το σενάριο σε ορισμένες στιγμές ξεστρατίζει, προσπαθώντας να δημιουργήσει μια ευρύτερη εικόνα της ζωής στο χωριό –ένα στοιχείο που δεν ήταν απαραίτητο για τη δραματουργική πυκνότητα της ταινίας– και παρόλο που ο αργός ρυθμός μπορεί κατά διαστήματα να ενισχύει την αίσθηση στασιμότητας και ατολμίας (λόγω της απουσίας έντονης σύγκρουσης), το «Norah» παραμένει μια βαθιά πολιτική και ποιητική ταινία και δείγμα ότι ο σαουδαραβικός κινηματογράφος μπορεί να έχει παρουσία και φωνή.
*Η κριτική δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών (22-05-2025)
